“Werken met teams? Ik doe het niet meer!” (Mental coach Bouke de Boer)

“Werken met teams? Ik doe het niet meer!”

Interview met mental coach Bouke de Boer

In de topsport wordt continu gezocht naar die ene procent verbetering. Mede daardoor lopen topsporters en sportteams op veel fronten vaak voor op organisaties. Die ene procent zul je zelf moeten vinden. Hoe je dat doet, weet Bouke de Boer. Als mental coach heeft hij veel ervaring met het begeleiden van mensen en teams die zichzelf willen overtreffen. Zowel binnen de sport als daarbuiten. Interview met een bevlogen man die geen blad voor de mond neemt.

In de zomer van 2021 valt zijn naam zelfs in het televisieprogramma RTL Boulevard. Als mental coach van Oranje-international Stefan de Vrij (Inter Milan). Waar er vaak lacherig wordt gedaan, breekt voormalig Olympisch kampioen dameshockey Fatima Moreiro de Melo in de uitzending juist een lans voor het werk van Bouke de Boer. En de Volkskrant wijdt een artikel aan het team van begeleiders dat De Vrij om zich heen verzamelde. Een maand later, tijdens de Olympische Spelen haalt Simone Biles de media met haar moedige bekentenis dat ze de druk niet lang aan kon.

Bouke, wat doe jij als mental coach precies?

Bouke de Boer gaf ons een kijkje in de keuken van zijn mental coaching.

“Laat ik eerst vertellen wat ik niet doe, dat helpt. Ik werk niet meer met teams. Waarom? Omdat ik gemerkt heb dat individuen zich wel conformeren aan het proces en met teams had ik dat gevoel minder en minder. Ik kan alleen helpen als mensen het echt willen en zich openstellen. Mijn ervaring met teams is vaak dat ze zich niet conformeren. En ik heb geen zin om mensen te overtuigen of werken in een negatieve teamdynamiek. Dat gedoe is zonde van mijn tijd. Niemand kan namelijk een ander veranderen. Veranderen lukt alleen als je het zelf echt wil.

Het moet dus echt van binnenuit komen, alleen dan kan ik je helpen. Niet werken met de rem erop. Overigens is mijn aanpak voor teams in hoofdlijnen hetzelfde, maar sinds enkele jaren doe ik dat niet meer. Ik kies echt de dingen die ik nog doe. Logisch want dat vraag ik ook aan de mensen die ik coach: om goed te kiezen”

Wat is de essentie van je aanpak?

“Vanuit de coach gezien begint het met een goede intake zodat ik begrijp wat er speelt. Vervolgens leg ik uit hoe mijn aanpak werkt en waarom ik zo werk. En dan kun je al heel snel heel gericht aan de slag.

Vanuit de coachee begint het met leren kijken. De essentie is dat iemand naar zichzelf kijkt. Naar binnen. En naar een diepere laag gaat. Maar ook dat hij of zij juist van een afstand naar zichzelf kijkt, bijvoorbeeld in een systeemopstelling. Dat hij begrijpt in welke context hij leeft. Inzoomen en uitzoomen.

Na het kijken gaat het erom dat iemand zijn gevoelens benoemt. Dan gaan we aan de slag met simpele maar toch ook lastige vragen als wat voel je? Wat wil je nu echt?

En ook: wat houdt je daarbij tegen? Dat brengt ons bij iemands overtuigingen. Daarbij heb ik een uitspraak van Henry Ford omarmd. Als coach zeg ik tegen mensen die twijfelen altijd ‘je hebt altijd gelijk’.

Je hebt altijd gelijk?

“Jazeker. Als je zegt dat je het niet kunt, dan heb je gelijk. En als je zegt dat je het wel kunt dan heb je ook gelijk. Jouw gelijk is jouw waarheid, zeg ik gekscherend. Je overtuigingen sturen je gedrag. Het is belangrijk om te begrijpen wat je overtuigingen zijn want me jouw gedrag beïnvloedt je ook je omgeving. Als je je daar bewust van bent dan breng je een persoonlijk proces op gang.” 

Jij werkt oplossingsgericht hoorden we van topcoaches en sporters, kun je daar meer over vertellen?

“Vanuit de coach gezien zorg je allereerst voor containment. Dat betekent dat je als coach een klimaat creëert waarin mensen zichzelf durven te zijn. Doel is om duidelijk te krijgen wat er speelt en waar we aan gaan werken. Het is belangrijk om ieders eigen verantwoordelijkheid helder te krijgen, of je nu met een individu of een team werkt.

Na de intake kun je oplossingsgericht werken. Zodra de coachee, of het team, helder heeft wat er speelt, en het centrale thema gekozen heeft, dan stel je als coach vragen.

Activerende vragen. Ik werk graag met schaalvragen (voor een korte uitleg, zie de energieke werkvorm ‘Walking Scale’ uit ons boek Teaming). Dan ervaren mensen waar ze nu staan, waar ze heen willen en hoe dichtbij ze al zijn. Als ze zichzelf het cijfer zes geven dan is het belangrijk om te begrijpen wat er al in die zes zit. Als iets goed gaat, doe er dan meer van. Een van de motto’s die ik hanteer is “Praten over problemen creëert problemen, praten over oplossingen creëert oplossingen”

Werkt dit met iedereen?

“Ja, dit kàn werken met iedereen…..die dat wil. Iedereen die zegt ‘ik laat me niet meer afleiden en doe geen concessies meer’. Mijn rol is dan om mensen wakker te maken in het ‘nieuwe veld’. Sporters weten dat ze worden afgerekend op prestaties dus zij draaien er niet om heen. Zij stappen in het veld van waarachtigheid. De vraag die ik altijd stel: zit je achter het stuur in je eigen levensbus of zit je achterin de bus?’

Wat bedoel je daarmee?

“Dat mensen besluiten om er niet langer om heen te draaien. Zodat ze zeggen ‘ik weet wat ik wil’. Ik laat me niet meer afleiden en doe geen concessies meer’.

Alles mag er zijn, ook eventuele angsten, maar je verbindt je met wat er is. Niet kijken naar anderen maar zelf voorin de bus van je eigen leven plaatsnemen. Niet naar anderen wijzen maar naar jezelf kijken. En aan jezelf werken. Niet naar oorzaken blijven zoeken maar aan oplossingen werken. Dat bij elkaar noem ik het persoonlijk proces. We zijn er om patronen van onze eigen geschiedenis te doorbreken.

Dat betekent dus het stuur in handen nemen. Ik zeg weleens gekscherend dat het slechts om een wandeling van twaalf meter gaat, van achterin de bus zitten naar zelf aan het stuur….”

Kun je een mooi praktijkvoorbeeld geven?

“Neem Stefan de Vrij, profvoetballer bij Inter Milaan en het Nederlands Elftal. Stefan heeft een heel team om zichzelf heen verzameld. Allemaal mensen die hem kunnen helpen om steeds een procentje beter te presteren. Denk dan aan voeding, schoeisel, fysio, techniek, tactiek met behulp van video-analyses en niet te vergeten, de mentale kant. Je kunt zeggen dat Stefan buiten het veld ook een elftal om zichzelf heeft heen gebouwd.

Stefan heeft een heel team om zichzelf heen verzameld

Wij leerden elkaar kennen via Ron Vlaar, met wie ik bij AZ had gewerkt, en die met Stefan bij Feyenoord speelde. Stefan heeft hier een opleiding neuro-linguïstisch programmeren (NLP) gevolgd. Dat draait om bewust maken van onbewuste processen. We hebben een goede band en spreken elkaar regelmatig. Stefan is een mooi voorbeeld van iemand die vooraan in de bus heeft plaats genomen. Iemand die begrijpt dat je een gebeurtenis niet kunt veranderen maar wat je wel kunt veranderen is hoe je er zelf mee omgaat. Als je daar eenmaal aan begint, zoals Stefan, dan blijf je bezig want je bent nooit uitgeleerd. En je moet je continu aanpassen aan een veranderende wereld. Spelen bij Feyenoord of bij Inter Milan, dat is heel anders. Stefan maakt steeds stappen voorwaarts.

Ik pas het ook zelf toe. Toen ik plagerig zei dat ik niet meer met teams werk, meende ik het. Vroeger had ik een soort kinderlijk verlangen om iedereen te helpen. Nu weet ik, dat is zonde van mijn tijd, ik doe liever andere dingen. En daarbij leer ik als zeventiger nog elke dag. Allereerst door naar mijn lichaam te luisteren. Ik neem elke dag een duik in de zee. En ik probeer geen ballast mee te nemen uit het verleden. Daardoor betreed ik altijd een nieuw veld.”

Tot slot nog even de vraag: wat wil je nog kwijt over werken in teams?

“Als je in een team opereert dan is het belangrijk dat je aan de ene kant ruimte ervaart en aan de andere kant verbinding maakt. Elkaar op een diepe laag zien en respecteren, dat is de voorwaarde voor echt contact. Kortom, je voelt je veilig om te zeggen wat je denkt én je voelt je verbonden met de anderen. Ook wanneer je het oneens bent met elkaar kun je jezelf zijn. Het is belangrijk dat je kunt aangeven wat je grenzen zijn.

Nu we het toch over omgevingen hebben wil ik het onderscheid maken tussen het oude denken, vanuit hiërarchie, en het nieuwe denken, waarbij ieder handelt vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. Dat oude model vergelijk ik met een piramide en het nieuwe model met een pancake. Het pancake-model past naadloos in het holistisch denken. Niet bijsturen op basis van hiërarchie maar dankzij zelfkennis, zelfkritiek en feedback aan elkaar. Dat zie je bij sportteams waar goede coaches spelers zelf met oplossingen komen. Daarmee activeer je een actief zoekproces in de hersenen, dat noem ik interne logica. Werken vanuit die interne logica is leerzamer en duurzamer.”

Niet bijsturen op basis van hiërarchie maar dankzij zelfkennis, zelfkritiek en feedback aan elkaar

Over dit interview met Bouke de Boer

De geboren Fries was als fysiotherapeut werkzaam bij onder meer voetbalclub AZ en bij het Nederlandse herenhockeyteam. Hij schreef meerdere boeken, waaronder ‘Ik kan de wereld veranderen. En jij weet wie ik is…’. Zijn trainingen werden onder meer gevolgd door voetballegende Marco van Basten. Van Basten kende een korte carrière als clubcoach (Ajax, Heerenveen) en bondscoach van Oranje. In zijn boek Basta spreekt hij openhartig over zijn zoektocht en over de trainingen bij Bouke de Boer. Hij legt hij uit dat hij niet kon voldoen aan zijn eigen eisen om zelf een toptrainer te worden. Van Basten beëindigde zijn carrière als trainer en werd na een pauze van enkele jaren analist bij de televisie. 

We interviewden mental coach Bouke de Boer voor ons nieuwe boek over teaming

Lees ook de andere interviews uit deze serie

Voormalig hockeybondscoach Marc Lammers raadde ons aan om Bouke te interviewen voor onze serie interviews met  vernieuwende denkers en doeners uit wetenschap, bedrijfsleven en topsport.

Die interviews en artikelen kun je lezen op Management Impact, Managementboek, Sprout en ook op deze site.

Ton Boot, Sportcoach van de Eeuw (basketbal): de cultuur van de goede gewoonte

Willem Weijs (voetbal, Willem II): chaos omarmen om beter te worden

Marijn Beuker (voetbal, AZ): winnen kun je leren

Addy Engels (Team Jumbo-Visma): “Jumbo-Visma is een magneet dit talent aantrekt”

Damian Hughes (rugby, Schotse Rugbybond): de coach heeft niet langer alle antwoorden paraat

Judobondscoach Maarten Arens: “het draait niet om de coach”

Red Bull Racing: “Goede mensen bouwen goede teams die snelle auto’s maken”

Jeff Sutherland (bedenker van Scrum), over de impact van teams.

Matthew Syed, auteur van het Managementboek van het Jaar 2020 in Engeland, hoe diversiteit collectieve intelligentie vergroot.

Erin Meyer, professor aan INSEAD, waarom Netflix zo succesvol is.

Guido Stompff, lector Design Thinking, legt uit hoe design thinking ons verder kan helpen in onzekere tijden.

Herminia Ibarra, London Business School, legt uit dat de rol van een coach en leider nu vooral is om energie te ontketenen.

Marijke Lingsma, de grand old lady van coaching, legt uit waarom teamcoaching zo uitdagend is.

Nog meer interviews lezen?

Red Bull Racing is Agility to the Max – Mark Gallagher – Business of Winning

Interview met Ton Boot

Interview met Damian Hughes

Willem Weijs – Chaos omarmen om beter te worden

Interview met Armand Salomon – Feyenoord Basketbal – Alles is energie