Interview met Marc Lammers: “Wanneer mensen iets zien, dan gaat het pas echt leven”
“WANNEER MENSEN IETS ZIEN, DAN GAAT HET PAS ECHT LEVEN”
Interview met Marc Lammers, coach van het gouden Olympisch hockeyteam.
Elke ontmoeting met Marc Lammers zorgt ervoor dat je na afloop meer energie hebt. Zelfs via de telefoon, gekluisterd aan huis door de corona-crisis, vertelt hij energiek over zijn visie, zijn manier van werken en wat hem drijft. Aanleiding voor het gesprek is ons volgende boek, over coachen op basis van energie. Of zoals Marc het zelf meestal noemt: flow.
Foto Koen Suyk – www.hockey.nl
Lammers is vooral bekend door zijn successen als hockeycoach. Toch is hij momenteel vooral buiten de sport actief. “TU Delft en Vattenfall hebben een Solar-team dat meedoet aan een prestigieuze internationale competitie. Een team van zestien studenten stapt daarvoor twee jaar uit het studentenleven om een groenere wereld mogelijk te maken. Ze ontwikkelen een auto die op zonne-energie rijdt.
Die ambitie en het verleggen van grenzen om de wereld van transport te veranderen, dat sprak me enorm aan. En dus coach ik hen. Voor de corona-crisis was ik gemiddeld een dag per maand in Delft. Dan keek ik rond en sprak ik met teamleden en de drie captains. Op dit moment gebeurt dat allemaal online. De drie captains spreek ik wekelijks via Skype. Even wennen maar dat gaat ook goed. Je past je snel aan, zo merk ik.”
Je bent topsporters gewend, hoe coach je een groep studenten?
Lammers: “Door als eerste de vraag te stellen wat ze willen bereiken. Dat maakt energie los en zorgt later voor focus. Om vervolgens het gesprek aan te gaan welke routes er zijn naar succes. Daarmee laat je ze nadenken over flexibiliteit én het belang van samenwerking.
In het begin merkte je dat studenten eenlingen zijn en moesten wennen aan teamafspraken. Bij dit team zijn er bovendien ook meerdere disciplines, soms met tegengestelde belangen. De aerodynamicus wil het liefst een ronde auto en de zonnepalen-expert wil hem zo recht mogelijk. Op die manier wordt snel duidelijk dat je elkaar nodig hebt om succesvol te zijn. En ook dat je je continu moet aanpassen aan nieuwe situaties.
Vervolgens is het belangrijk om je ritme van progressie te ontwikkelen. Heel frequent met elkaar bespreken wat er bereikt is en expliciet benoemen wat er goed gaat en wat niet. En wat de impact is op de teamprestatie. Fouten maken mag, want zo leer je het snelste. Het team doet elke dag een daily stand-up. Op dit moment is dat een daily call via Skype. Het vinden van een tijdstip was best een grappige ervaring. De ene student staat om 06.00 uur op, de ander pas om 10.00 uur. Dus heb ik als coach de knoop doorgehakt en dus is de call elke dag om 08.00 uur.”
Je coacht ook in het bedrijfsleven: hoe pakt dat uit?
“Mijn aanpak kun je heel goed toepassen binnen organisaties. Maar ik zie wel een groot verschil met topsporters. Allereerst zijn topsporters altijd intrinsiek gemotiveerd en hebben ze er alles voor over om hun doel te bereiken. In organisaties is die snelle feedback die sporters krijgen in trainingen en wedstrijden nog weleens ver te zoeken. En bij sommige organisaties lijkt een werkdag op een training waarbij de zowel de lijnen als de goals van het veld zijn gehaald terwijl de medewerkers de bal doelloos rondspelen tot het kantoor dicht gaat rond 17.00 uur. En dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn.
Elke werkdag moet duidelijk zijn wat je gaat doen en hoe dat bijdraagt aan je doel. Ik ken organisaties die met succes hun doelen hebben gedefinieerd per jaar, kwartaal, maand en week. En daar elke dag keihard aan werken.”
“Elke werkdag moet duidelijk zijn wat je gaat doen en hoe dat bijdraagt aan je doel”
Terug naar de topsport: neem ons eens mee op je reis naar Olympisch Goud
Inspirerend interview met Marc Lammers voor het nieuwe boek Teaming.
“Dat begint met motivatie. Wil je echt? Voor mij begon het er natuurlijk mee dat ik als speler weliswaar het Nederlands Elftal heb gehaald, maar door een blessure nooit mijn doelen heb kunnen realiseren. Zodoende werd ik op jonge leeftijd coach want ik had mijn opleiding aan het CIOS gedaan. Als coach had ik dus een duidelijk doel: alsnog Olympisch Goud halen.
Eerst coachte ik Spanje en daarna de Nederlandse dames. Met het Nederlandse damesteam verloor ik eerst een Olympische finale voordat we in 2008 geschiedenis schreven en de Olympische titel wonnen. Voordat het zover was maakte ik echter een hele serie fouten. Zo was ik in het begin veel te sturend. Ik dacht precies te weten hoe het moest. En de speelsters hoefden dat alleen maar uit te voeren. We gingen vooruit maar het bracht ons geen Olympisch Goud. En dus ging ik opnieuw nadenken hoe we wel goud konden halen.”
De vijf principes van energiecoaching toegepast door Marc Lammers
-
Power: energiebundels
“De grootste verandering zat hem in de manier van kijken naar mijn team en de rol die ik had. Ik zag mijn speelsters voorheen ook wel als energiebundels maar in het begin wilde ik allemaal energiebommen. Dat werkt niet. Diversiteit maakt je beter, zo hebben we ervaren. We zijn ons gaan verdiepen in individuele persoonlijkheden, van drijfveren tot kernkwaliteiten. En toen werd als snel duidelijk dat je tegengestelde krachten nodig hebt. De speelsters die aanvankelijk kritisch waren, bleken bij later, in tijd van tegenslag heel waardevol om alles te relativeren.
“Diversiteit maakt je beter. Vroeger wilde ik alleen maar energiebommen”
Een andere les, in termen van energie, was het opladen. Wij wilden harder trainen dan de concurrenten zodat we in zware omstandigheden een voordeel zouden hebben, fysiek en mentaal. En daartoe moesten we ook leren om harder te rusten.
Zelf trok ik er daarom op uit om te leren van andere sporten. Zo ging ik naar springruiter Anky van Grunsven omdat zij precies dat wat wij ook wilden: harder trainen. Het bleek dat Anky haar paarden afkoelde na een training. Waardoor zij sneller hersteld waren en dus weer eerder konden trainen. Dat leek me wel iets en dus gingen onze speelsters in een ijsbad zitten.
We wisten op dat moment niet zeker of dat zou werken en een fysiek voordeel zou opleveren. Maar als het Anky hielp om goud te halen dan wilden wij het ook proberen. Goud liegt nooit. Inmiddels is ook uit onderzoek bewezen dat het een positief effect heeft maar op jacht naar goud konden wij niet wachten op de wetenschap. Op die manier wisten we dus zowel fysiek als mentaal winst te boeken door beter met onze energie om te gaan.”
-
Positiviteit: je brein gaat geloven, je lijf gaat het doen
Marc Lammers raadde ons aan om mental coach Bouke de Boer te interviewen. Dat lees je hier.
“Ik bleef continu op zoek naar andere manieren om mijn speelsters te raken. En met name de kracht van visualiseren bleek ongekend groot. Door mensen te laten nadenken over de toekomst (wat wil ik?) en te laten leren van successen uit het verleden (wat heb ik al bereikt?) kunnen ze gerichter aan de slag in het heden. En juist dat was cruciaal: in het hier en nu zijn met je aandacht.
Daarom ging ik aan de slag met vision boards. Elke speler liet ik een eigen vision board maken. Iedereen ging aan de slag met tijdschriften en krantenknipsels om een persoonlijk bord te maken waarop stond wat hen een kick gaf. Vervolgens keek iedereen meerdere keren per dag naar dat bord om te checken of ze wel bezig waren met de dingen die hen een kick gaven. Op die manier leerden ze om keuzes te maken en om te bedenken of hun gedrag wel synchroon liep met hun ambitie.
Een andere manier van visualiseren die ik toepaste was om spelers te vragen om eerdere successen terug te halen uit hun herinnering. Ik vroeg spelers om hun beste wedstrijd ooit voor de geest te halen. ‘Wat deed je toen? Hoe passte je?’
Op die manier hoopte ik dat ze zelf hun brein positief zouden herprogrammeren. Je brein gaat geloven, je lijf gaat het doen. Iedereen kent die beelden wel van Olympische hoogspringers die met de ogen dicht hun sprong voorbereidden en weer in hun wereldrecord belandden.
Het mooiste voorbeeld waar ik op stuitte was golfer Joost Luiten. Hij bekeek tijdens wedstrijddagen zijn goede slagen terug. Zodat hij vooral zijn swing kon beluisteren en zijn brein kan programmeren voor de beste swing. Fascinerend. De slechte slagen bestudeerde hij ook, maar dan wel na de wedstrijd.”
“Visualiseren laat je lichaam doen wat je brein al gelooft”
-
People: focus op sterktes
“Werken met mensen betekent vooral uitzoeken hoe iedereen het beste tot zijn recht komt. Zoals gezegd heb ik veel geleerd van mijn eigen fouten. In het begin vertelde ik veel te veel wat en hoe ze het moesten doen. Ik wilde zo graag winnen en continu dingen veranderen maar mijn speelsters namen geen eigenaarschap.
Ze begrepen niet altijd wat ik bedoelde. Vanaf dat moment ben ik open vragen gaan stellen. Zodat ze zelf gingen nadenken. En dat gingen uitvoeren. En daarbij was er ruimte voor verschillen want wij begrepen het nut van diversiteit.
Toen werd het mijn taak om elke speelster in te zetten op haar sterke punten én dan als team te presteren. Als je samen de allerbeste wil worden dan moet je juist uitgaan van je sterke punten. Het verschil maak je in de top wanneer je van een 8 een 10 maakt en niet wanneer je van een 4 een 6 weet te maken.”
-
Progressie: aanpassingsvermogen
Op weg naar Olympisch Goud moet je natuurlijk wel momenten in bouwen waarop je kunt zien of je op de goede weg bent. En waar je moet bijstellen. Met name dat bijstellen zagen we als onze kracht. We besloten om hierin de besten te worden. Zo goed dat wij, indien nodig, ons tijdens een wedstrijd snel konden aanpassen.
Toen we ons gingen inleven hoe we China zouden kunnen verslaan, kwam dat ook naar voren als onze grootste troef: ons aanpassingsvermogen. We bedachten toen dat Chinezen gewend zijn aan een heel hiërarchische stijl van leiding geven. De kans voor ons zou dan zijn om veel veranderingen door te voeren, waar ze dan niet of nauwelijks op konden reageren. Dus moesten mijn spelers precies weten wat ze zelf moesten doen maar ook hoe ze samen voor chaos konden zorgen. In de wedstrijd pakte het precies zo uit. Onze spelers waren zelfsturen, de Chinezen wachtten af. En dus waren we sneller.
De basis daarvoor werd gelegd in de voorbereiding waarin we gewoon heel veel hebben uitgeprobeerd. Zo wisten we dat het in Peking heel zwaar zou worden door de omstandigheden. Hoge temperaturen en hoge luchtvochtigheid. Als je veel uitzoekt en oefent dan kun je in momenten van hoge druk sneller doorschakelen.
Hier zie ik voor het bedrijfsleven nog veel verbetering: het heel gericht werken aan verbetering. Experimenteer en bespreek de progressie met open communicatie. Wees daarbij hard op de inhoud, zodat je oorzaak en gevolg helder krijgt, en zacht op de persoon, zodat iedereen aan boord blijft. Tenzij mensen echt niet leveren en het teamdoel in gevaar komt.
In de sport heeft elke dag, elke sessie een duidelijk doel. We weten wat we doen en hoe dat eraan bijdraagt om het doel te behalen. Mijn tip is: maak je doelen uitdagend en haal je doelen dichterbij.”
“Wij wonnen Goud dankzij ons aanpassingsvermogen”
-
Prestaties: zo maak je het verschil
“Winnaars hebben altijd een plan, verliezers een excuus. Je moet echt continu zoeken naar kansen. Juist in een crisis. En nooit wachten. Ik ken niemand die goud haalde door te wachten. Voor mij betekende het zoeken naar vernieuwing. Ik noemde al het versneld afkoelen na een inspanning omdat Anky er succes mee had, het team zelf laten beslissen tijdens de wedstrijd zodat we chaos creëerden bij de tegenstander, het begrijpen hoe een individu in elkaar steekt – zo wist elke speelster haar MBTI type en wat het betekent voor je team.
Belangrijk is ook om nieuwsgierig te zijn. Naar je voortgang maar ook naar andere manieren van kijken. Ik denk dat het heel goed is, zoals NOC NSF coaches stimuleert om van elkaar te leren. Zo ben ik geen ICT-er maar heb ik wel geleerd om heel effectief data te gebruiken. Meten is immers weten. Met het gouden team kwamen we erachter dat we de eerste 5 minuten van een wedstrijd de minste goals maakten. En dan kun je heel gericht gaan experimenteren. Bij hockey mag je doorlopend wisselen dus wij lieten op basis van die data niet altijd meer onze beste spelers beginnen. Als we dan toch niet scoren dan kunnen we die energie beter sparen, was de gedachte.
Dat leverde weer andere discussies want speelsters dachten dat ze buiten het basiselftal vielen. We kregen dus een andere benadering.
Het mooie is dat zowel de sport als ook de begeleiding de laatste jaren enorm veranderd zijn. Vroeger kon je als hockeyer of voetballer echt vaste patronen kon inslijten door veel standaardoefeningen te herhalen. Nu gaat het veel meer om patroonherkenning zodat spelers niet alleen die vaardigheid oefenen maar tegelijkertijd ook leren om zich aan te passen aan de toegenomen snelheid en daardoor onvoorspelbaarheid in een wedstrijd.
“Vaste patronen oefenen is lastig wanneer het tempo hoger ligt en alles minder voorspelbaar is ”
Om de energie te ontketenen bij je mensen zorg je er als coach, of leidinggevende voor dat je de collectieve ambitie vertaalt naar een gezamenlijke. En je laat iedere speler dan z.s.m. zijn persoonlijke doelen bepalen en aansluiten op dat gezamenlijke doel. En op die manier wil je het team in een flow krijgen. Zodat het helemaal niet raar i dat je grenzen verlegt en de beste wordt.”
Zien we je nog terug in de topsport?
“Het coachen van de Delftse studenten en in het bedrijfsleven past heel goed bij de levensfase waarin ik nu verkeer. Ik kan het veel beter combineren met mijn gezien dan vroeger. Maar er zal gerust een moment komen waarop ik geen nee kan zeggen tegen een uitdaging die me enorm aanstaat.
Dat kan trouwens ook in een andere sport zijn. AZ wordt geleid door honkballer Robert Eenhoorn en bij andere clubs zie je mensen uit het volleybal of atletiek. Zodra ik weet wat na Olympisch Goud mijn nieuwe ambitie wordt, dan begint het vuurtje vanzelf te vlammen….”
Over dit interview
Het nieuwe boek over teaming
Het interview met Marc Lammers maakt deel uit van een serie interviews met vernieuwende denkers. We interviewden onder meer Guido Stompff (Design Thinking), Jeff Sutherland (Scrum), Rini van Solingen (Agile), performance coaches uit topsport (Marijn Beuker van voetbalclub AZ, Willem Weijs van voetbalclub Willem II, Armand Salomons van Feyenoord Basketbal, Damian Hughes van het Schotse Rugby Team, Marc Lammers, voormalig bondscoach van het Nederlands Dameshockeyteam e.v.a.) en natuurlijk zowel de grand old lady van teamcoaching Marijke Lingsma. als de Sportcoach van de Eeuw, Ton Boot. De interviews waren een belangrijke inspiratiebron voor ons volgende boek dat in 2022 verschijnt: Teaming, de nieuwe realiteit van samenwerken.
Lees ook: ons interview met Sportcoach van de Eeuw Ton Boot
Interview met Ton Boot – Voorkom de crisis!
Marijn Beuker over de visie van AZ
Addy Engels (JUMBO-VISMA)
Willem Weijs – Chaos omarmen om beter te worden
Maarten Arens – Interview: “Het gaat niet om de coach”
Iwan Spekenbrink over teaming als skill
