Compromisloos innoveren: PHYSEE
Compromisloos innoveren: PHYSEE
Hieronder vind je een uitwerking van een interview met Ferdinand Grapperhaus, mede-oprichter van PHYSEE. We leerden Ferdinand en zijn partner Willem Kesteloo tijdens een coachingtraject dat Patrick begeleidde bij enkele talentvolle startups, zoals Physee (toen nog PowerWindow geheten). In het interview vertelt Ferdinand hoe PHYSEE in een snel veranderende wereld inzet op haar cultuur als motor van constante innovatie. We bespreken thema’s als teaming, innovatie, werken vanuit visie, leiderschap bij startups, mindset bij vernieuwing, cultuur maar ook hoe routines helpen om in verbinding te blijven.
“Onze cultuur duwt ons voorwaarts en zorgt voor continuïteit”
Het zal nu zes jaar geleden zijn dat twee studenten van de TU Delft zich aanmeldden voor een coachingsessie met de titel ‘Welke prestatie wil jij neerzetten?’ Ook te midden van een groep grote talenten viel het tweetal in veel opzichten op. Allereerst door hun overtuiging dat we veel slimmer kunnen omgaan met gebouwen en dat de natuurkunde daar een sleutelrol in speelt. Ten tweede door hun insteek dat echte innovatie compromisloos moet zijn. En tot slot door hun manier van samenwerken. Enkele jaren later en vele prijzen verder zoeken we ze opnieuw op. Een gesprek met Ferdinand Grapperhaus, oprichter en CEO van PHYSEE.
Op de campus van de TU Delft voel je de toekomst. Jonge mensen proberen in teamverband hun eigen grenzen, en die van de natuurkunde, te ontdekken. En te verleggen. Het duo Ferdinand Grapperhaus en Willem Kesteloo heeft met PHYSEE een snelgroeiend bedrijf ontwikkeld. In 2019 won het bedrijf de KVK Innovatie Top 100 en werd het gehuldigd als de innovatiekampioen van het Nederlandse MKB. “We zijn inmiddels al viermaal verhuisd doordat we uit ons jasje groeiden.”
Werken vanuit visie
Physee met Richard Branson (c) Physee
De pitch waarmee Grapperhaus en Kesteloo jaren geleden hun idee presenteerden in een innovatie competitie, waar ik als coach en jury deelnam, staat me nog voor de geest. “Hoe mooi zou het zijn als je de zonne-energie die een hoog gebouw ontvangt, ook echt kunt benutten? Nu leggen we panelen op het dak maar laten we de grootste potentie, een flatgebouw is vaak hoger dan dat het dak breed is, onbenut. Dat kan anders, dat weten we dankzij de natuurkunde. Wij willen van elk raam een ‘powerwindow’ maken.”
Maanden later hielpen we het tweetal door hen te koppelen aan de oude wereld. Denk aan grote internationale technische bedrijven die zelf moeite hadden om te innoveren en benieuwd waren naar de ideeën van startups, zoals PowerWindow (de oorspronkelijke naam van het bedrijf).
Tijdens de meetings met innovatiemanagers viel me het enthousiasme (over het eigen idee) en de empathie (inleven in de wereld van de ander) van Grapperhaus en Kesteloo op. En ook al werden de managers van de grote bedrijven nooit concreet, Kesteloo en Grapperhaus zagen overal iets positiefs in. Sterker nog, ze werden gesterkt in hun overtuiging dat echte innovatie compromisloos moest zijn. Want de mensen uit de ‘oude wereld’ kwamen niet verder dan zinnen als ‘interessant, we gaan het volgen’. Met als uitsmijter het ontluisterende antwoord op een concrete vraag als ‘Onze focus is het ontwikkelen van een prototype. In welke vorm zouden jullie daaraan willen meewerken?’. “Oh, je mag hier wel een paar ramen installeren”. Grapperhaus antwoordde netjes dat ze de eerste ramen natuurlijk in het meest duurzame gebouw ter wereld wilden plaatsen.
Compromisloze innovatie
Door de jaren heen volgden uiteenlopende uitdagingen zich op. Van idee naar klein prototype. Naar groot prototype. Vervolgens een ‘pivot’ (kanteling) van het concept. “Als student Technische Natuurkunde aan de TU Delft krijg je een hele goede basis mee. Hoe dingen werken, welke grenzen we tegenaan lopen en manieren om gestructureerd aan oplossingen te werken.
Op het moment dat we er een bedrijf van wilden maken zagen we hele nieuwe uitdagingen op ons afkomen.”
De enige manier om succesvol te zijn is volgens Grapperhaus om op elk vlak extreem goede kwaliteit te leveren.“Dus niet alleen moet een ‘powerwindow’ zonnelicht kunnen omzetten in energie maar het raam moet ook mooi zijn. En je moet niet alleen een duurzame oplossing bieden maar ook een goede business case kunnen bieden. Het is én-én-én. Je kunt dus geen compromissen doen als je echt innoveert.”
Voor elke betrokkene moet je verbetering van de huidige situatie bieden, stelt Grapperhaus. “Je begint altijd met de eindklant. Dat is de persoon die in een kantoorpand met power windows aan het werk is. Dat moeten hele goede ramen zijn, met normaal zicht. Dan de exploitant van het pand, deze zal geïnteresseerd zijn in slimme technologie die zonne-energie kan benutten maar ook het klimaat kan regelen, al naar gelang er wel of niet mensen aan het werk zijn. Grip op de kosten en meer comfort. Tot slot is er de projectontwikkelaar die met power windows echt iets nieuws kan aanbieden aan investeerders met een ijzersterke business case.” (interview loopt door onder de video)
Je kunt geen compromissen doen als je ècht innoveert
Cultuur
“In onze beginperiode ontdekten we dat er zoveel veranderde in zo’n korte tijd dat we echt bewust moesten nadenken over de cultuur die ons voorwaarts zou brengen. Elk bedrijf heeft met drie uitdagingen te maken”, zo stelt Grapperhaus: “mensen, tijd en geld. En als je net begint dan heb je aan alle drie een gebrek. Dat zette ons aan het denken. Onze wereld kan elke drie maanden veranderen. Te beginnen met de samenstelling van ons team. Maar ook de omgeving waarin we werken verandert extreem snel. Technologie en oplossingen verouderen, dus je manier van denken en doen is cruciaal om relevant te blijven.
En dus leerden we dat de continuïteit niet in de mensen zelf zat maar in onze cultuur. Bovendien zorgt de cultuur ervoor dat je ook de volgende uitdagingen weer kunt oplossen.”
Vertaald naar kernwaarden
Grapperhaus en team hebben hun visie vertaald naar gewenst gedrag en routines. “We hanteren nu tien ‘tacticals’, onze term voor kernwaarden, waarmee we de cultuur koesteren en onze visie waarmaken.” Aan de muur hangen de volgende tien kernwaarden, elk vergezeld van een icoon:
- Physics is King
- Change the perspective
- Kill Mediocrity
- Cancel the Noise
- Include Everyone
- First the Who
- Grow Your Own Way
- Goals Are Audacious
- Sales is fuel
- Plan it Happy
Anders kijken en ruis uitschakelen
“Onze bedrijfsnaam PHYSEE staat voor physics (natuurkunde) en seeing (manier van kijken, perspectief). Het begint met ‘Physics is king’. We kunnen bij discussies altijd teruggrijpen op de natuurkunde”. Het klinkt als het First Principle zoals Elon Musk dat hanteert bij baanbrekende innovaties binnen SpaceX (ruimtevaart) en Tesla (elektrische auto’s). Vanuit een natuurkundige bril naar een vraagstuk kijken.
De tweede kernwaarde is ‘Change the perspective’. “Je manier van kijken is cruciaal bij innovatie. En we zijn ervan overtuigd dat we echt iets kunnen toevoegen dankzij onze manier van kijken. Wij kijken niet alleen door glas maar ook naar glas. We kijken welke functionaliteit we eraan toe kunnen voegen vanuit een natuurkundige bril. Zoals stroom opwekken en data genereren. De glasindustrie is door de jaren heen niet echt veranderd. Het is een commodity-product waar eigenlijk niemand naar kijkt. De productiecapaciteit is bovendien in handen van een handjevol marktspelers. Dat betekent dat we echt met iets extreem goeds moeten komen willen we een kans maken. Daarom is de kernwaarde ‘Kill Mediocrity’ zo belangrijk. Echt alles wat je doet moet extreem goed zijn. Alles moet vet zijn. Ook een foto op een social medium.
Om te voorkomen dat we uitweiden en focus verliezen is er de kernwaarde ‘Cancel the Noise’.
Waar de kernwaarden ‘Kill Mediocrity’ en ‘Cancel the Noise’ negatief geformuleerd zijn, is Change the perspective positief, zo stelt Grapperhaus. “En dat geldt ook voor de andere kernwaarden. Daarin zie je dat we veel aandacht hebben voor sociale elementen, zoals samenwerking, teamsamenstelling, inclusie en ontwikkeling van teamleden.”
In onze manier van kijken is de gevel voor een gebouw, wat de huid is voor de mens. Het staat rechtstreeks in verband met zowel de buitenkant als de binnenkant. De huid van een mens kan autonoom reageren. Bij gebouwen is dat nog niet zo. Gangbaar is dat er op het dak één weerstation staat maar met onze power window kan elk raam zelf nadenken. Dan komen die kernwaarden samen. En onze innovatie is belangrijk om bij te dragen aan een duurzamere wereld”
De gevel is voor een gebouw, wat de huid is voor de mens.
Even tussendoor: de blik op 2020 De toekomst laat zich niet makkelijk voorspellen. Wat dit filmpje uit 1989 zo interessant maakt is dat er ook destijds al over ramen werd nagedacht. Alleen was dat lang niet zo uitdagend als de manier waarop Physee naar ramen kijkt..... (interview loopt door onder de video)
Denken in netwerken
“Nog even terugkomend op ‘Cancel the Noise’. Het is heel makkelijk om je focus te verliezen en mee te gaan in de waan van de dag. Als je prijzen wint zoals wij dan willen mensen graag komen kijken wat je precies doet en hoe je grenzen wil verleggen. Dat is leuk maar voor je weet vult het je agenda.
Op een gegeven moment zeiden we tegen elkaar. ‘Laten we oppassen voor innovatietoerisme. Een lezing aan een directie, die op bezoek komt om zelf geïnspireerd te raken, kost je elke keer toch 1, 2 uur. We hebben toen de knop omgezet en gezegd: het moet of per direct inkomsten opleveren of ons netwerk versterken.”
Het winnen van prijzen zorgt voor inkomsten (prijzengeld) die we keihard nodig hebben maar ook voor toegang tot andere netwerken. Zo kwam Richard Branson (Virgin) langs bij PHYSEE. Dat soort iconen is altijd geïnteresseerd in de toekomst.”
Oppassen voor innovatietoerisme
Routines als motor van de cultuur
Tijd voor de hamvraag. We kennen nu de visie (compromisloos innoveren) en de tien kernwaarden van PHYSEE maar hoe ontwikkel je een cultuur waarin innovatie centraal staat? “Wij denken dat je allereerst continu in verbinding moet zijn. Met jezelf (eigen motivatie, werkplezier), elkaar (doelen, ambitie) en de buitenwereld. En natuurlijk met de toekomst. We weten dat 80% van de startups de eerste vijf jaar niet haalt dus met ons gedrag moeten we het verschil maken. Een paar jaar geleden spraken we af dat we altijd open zouden staan voor nieuwe ideeën en andere manieren van kijken. Routines helpen ons daarbij. En zorgen ervoor dat we iedereen erbij betrekken.
Hoe ontwikkel je een cultuur waarin innovatie centraal staat?
Routine 1: elke week bewust starten
De week begint voor Grapperhaus met een yoga-sessie. “Maandagochtend van 07.30 tot 08.30 begin ik met Willem en Sam met een yogasessie. Dat is heel fijn en krachtig. Dan laat je even los om daarna nog gerichter aan de slag te kunnen. Na de yoga merk je bijvoorbeeld welke signalen je de afgelopen week genegeerd of gemist hebt. Van jezelf of je omgeving. Soms besef je dat je de afgelopen week bent doorgeschoten op een bepaald vlak. Of dat een collega er eigenlijk heel moe uit zag.
Daarna kies ik een thema voor de komende week. Bijvoorbeeld harder doorpakken, of juist zachter kijken. Ik begin daardoor echt heel bewust aan de week. Dit doe ik nu enkele jaren. Mijn moeder gaf Willem en mij een beginnerscursus yoga en daar hebben we nog steeds baat bij.”
Routine 2: elke dag inchecken
Include everyone is meer dan een kreet. En dat kan ook heel goed bij het genereren van ideeën zodat je de diversiteit ten volle benut en mensen betrokken houdt.
Maar op andere vlakken is het niet leidend. Neem de besluitvorming. Daarin is effectiviteit ook belangrijk. Dus dat doe je met een kleine groep. Dat begrijpt ook iedereen. Om die verbinding in stand te houden met iedereen hebben we enkele routines.
Te beginnen: wekelijks. Elke maandag na de lunch is er een standup met het hele team. Daarin krijgt iedereen de kans om te delen wat hij of zij deze week wil doen, waar hij de week denkt te eindigen en waar hij eventueel hulp nodig bij denkt te hebben. Dus dat komt vanuit het individu.
Eind maandagmiddag zitten we dan met enkele leidinggevenden (“de heads”) samen en eten we samen. Niet te laat zodat je ook een privéleven kunt leiden.
Verder is er elke ochtend om 09.45 een korte meeting van maximaal tien minuten. Dat is een check-in. Het tijdstip is bewust gekozen. Om 09 u 45 heeft iedereen even de mail kunnen lezen voor we een korte meeting doen. Daarin bespreken we dan welke voortgang er is maar ook welke obstakels we tegenkomen. En natuurlijk waar de focus ligt. 30 seconden per persoon.
Verder zijn er de Four O’Clocks. Dan krijgen mensen de kans om in maximaal een kwartiertje een verhaal te houden voor zijn collega’s. Roken en snacken is not done dus met content kun je mensen wel even van hun werkplek weg krijgen.”
“Roken en snacken zijn not done, dus we zetten in op content”
Routine 3: elke week afsluiten met content
“We sluiten de week elke vrijdag af met de Formule 1. Dat is een meeting waarbij we creatief nadenken over onze uitdagingen. En waarbij we ons dan niet laten beperken door grenzen. Het heet Formule 1 omdat ze in die tak van sport continu innoveren. Om wedstrijden te winnen maar ook om auto’s beter te maken. Belangrijk voor onze meeting is dat iedereen daaraan kan deelnemen en bijdragen. Meestal draait het om de open vraag hoe we onze power windows kunnen verbeteren. En dan zonder dat je het over beperkingen als geld hebt. Dus een brainstorm en geen werkoverleg.
Later kwamen andere onderwerpen op de agenda, zoals onze cultuur zelf. Het is bovendien een mooie manier om in verbinding te blijven, om het weekend in te luiden en om externe gasten of partners erbij te betrekken. Zo hebben we naast Richard Branson, ook Jan-Kees de Jager te gast gehad.”
Tot slot: de kunst van doelen stellen
“Goals Are Audacious” hangt er aan de muur. Gevolgd door “Else they would be to do’s”. Grapperhaus lacht erom. “Een te makkelijk doel zien we als een boodschappenlijstje. Als je doelen echt goed stelt dan maakt dat energie vrij bij mensen. Vanuit onze overtuiging dat innovatie compromisloos is, moet je continu grenzen opzoeken. Als het goed gaat dan verhogen we onze targets wel vijf keer per jaar.
Als je dan de laatste meetlat in december niet haalt dan kun je teleurgesteld zijn. Want alleen de volgende meetlat leeft in je brein. Maar dan moet je even uitzoomen om te ontdekken dat je over het hele jaar 400% hoger bent uitgekomen dan gepland.
Zo moet je continu schakelen tussen werkelijkheid en wens. Dat kun je niet in je eentje doen, daarom zijn die momenten van verbinding cruciaal. Onze medewerkers heten ook niet voor niets PHYSEEonairs……” [EINDE]
Over PHYSEE
Ferdinand Grapperhaus
Willem Kesteloo
De Delftse startup, opgericht door Natuurkunde-studenten van de TU Delft Kesteloo en Grapperhaus (zie hier zijn TED-talk), heeft als motto “Duurzaam innoveren zonder compromis”. 90% van de tijd brengen we door in gebouwen. Gebouwen waarin meer en meer glas wordt gebruikt. De slimme ramen van PHYSEE maken onderdeel van de Smart Skin. Het zorgt er niet alleen voor dat zonne-energie wordt benut maar ook dat de klimaatregeling een seintje krijgt waardoor onnodige verwarming of verkoeling van een werkruimte wordt gereduceerd. PHYSEE zet vol in op diversiteit. Zo zijn de inmiddels 40 medewerkers begin 2021 afkomstig uit tien landen en is een derde vrouw, hetgeen opvallend is voor een technische onderneming.
Waarom dit interview?
We interviewden voor ons volgende boek nog meer vernieuwende denkers, zoals Erin Meyer (INSEAD), Professor Herminia Ibarra (London Business School), Matthew Syed (BBC, Times), Guido Stompff (Design Thinking), Rini van Solingen (Agile), Willy Wijnands (eduScrum).
Verder interviewden we performance coaches uit de topsport (Marijn Beuker van voetbalclub AZ, Armand Salomons van Feyenoord Basketbal, ploegleider Addy Engels (Jumbo-Visma), Damian Hughes van het Schotse Rugby Team, judocoach Maarten Arens, Marc Lammers, voormalig bondscoach van het Nederlands Dameshockeyteam e.v.a.) en de grand old lady van teamcoaching Marijke Lingsma. De interviews waren een belangrijke inspiratiebron voor ons volgende boek dat komend voorjaar verschijnt.
Ted-talk van PHYSEE-oprichter Ferdinand Grapperhaus
Lees ook onze interviews met…
Matthew Syed (Diversiteit)
Interview met Erin Meyer (Netflix)
Guido Stompff (Design Thinking)
Francesca Gino (Rebel Talent)
