Teaming in het onderwijs – interview met Willy Wijnands

Teaming in het onderwijs

Interview met Willy Wijnands (zomer 2020), de bedenker van eduScrum, voor het boek Teaming

Eigenwijs gedrag op school wordt meestal toegeschreven aan kinderen. Maar Willy Wijnands is een eigenwijze leraar. Hij is ervan overtuigd dat onderwijs beter kan. En hij laat het ook zien. Zijn leerlingen scoren gemiddeld 10-20% hoger en zijn zo’n vier tot zes weken eerder klaar. Het geheim? “De leerlingen zorgen gezamenlijk voor positieve teams waarin ze zelfstandig werken. En ik coach hen daarin.” Interview met een bevlogen professional die dit najaar met pensioen gaat als docent. En als leraar verder gaat……

Teaming in het onderwijs – Willy Wijnands – eduScrum

Zelforganiserend leren

“Ben jij een leraar?”, vraagt Wijnands, elk van ons even aankijkend in het begin van het gesprek, met een glimlach. “Nee”, antwoorden we. “Jawel”, zegt de energieke zestiger. “Iedereen is leraar maar niet iedereen is docent. Een docent is opgeleid om te doceren en heeft daarvoor de juiste diploma’s behaald. Een leraar helpt mensen om te leren. En ik weet zeker dat mijn leerlingen veel van jullie kunnen leren”. De toon is gezet.

Wat volgt is een pleidooi voor zelforganiserend leren waarbij coaching gericht is op activeren van positieve energie in een psychologisch veilige setting, op ontwikkelen van proactiviteit en waarin progressie centraal staat. Elke dag weer.

Hogere cijfers en weken eerder klaar

21st Century Skills

Meer over de aanpak van Willy Wijnands in het boek Teaming (met voorwoord van Amy Edmondson).

Tijdens een zomerse barbecue in 2011 met familie en vrienden, wijst iemand Willy op de Scrum-methode. “De hele aanpak paste op een A4-tje. Ik raakte gefascineerd door het idee dat we het onderwijs eindelijk konden aanpassen aan de 21^e eeuw. Met Scrum, een manier waarop je goed kunt samenwerken om in korte tijd je doelen te halen, kreeg ik gereedschap in handen om zelf actief aan de slag te gaan met vernieuwing in het onderwijs. Een aanpak waarin samenwerken in teams centraal staat. Ik zag het al helemaal voor me: aan de slag met 21st Century Skills, met de vier C’s: collaboration, communication, creativity en critical thinking. Ik ben het gaan uitproberen met een klas en toen dat aansloeg ben ik al mijn klassen op deze manier gaan lesgeven.”

Wijnands wil dat studenten leren om zich te ontwikkelen als mens en hen individuele vooruitgang laten maken in hun eigen unieke kwaliteiten. “Tegelijkertijd is het tijdperk van het individu op de werkplek voorbij. We hebben studenten nodig die zowel hun goede eigenschappen als hun gebreken kennen, zodat ze als teamleden kunnen bijdragen. Goed kunnen samenwerken met anderen, in wisselende samenstellingen, om een gemeenschappelijk doel te behalen. Dat is een soft skill, teaming, die belangrijker en belangrijker wordt.”

Willy gaat wereldwijd

Wil je zelf live teamen met Willy Wijnands? Kom naar het Teaming Festival op 19 juni!

Een kleine tien jaar verder is Wijnands actief in maar liefst 32 landen. “Normaliter geef ik zo’n drie dagen per week scheikundeles op het Ashram College in Alphen aan de Rijn. De rest van de week ben ik bezig met projecten elders. Door corona is dat online en dat scheelt veel reizen.”, zo klinkt de bedenker van eduScrum enthousiast.

“Ik weet precies hoe ik het voordeel van meerdere tijdzones helemaal kan benutten.” Wijnands is op die manier betrokken bij projecten op meerdere continenten. Van 14 landen in Europa en Azië (China, Taiwan, Macau, Hongkong, Japan, India, Pakistan, Bangladesh, Indonesië) tot aan Zuid-Amerika (Mexico, Guatemala, Chili, Argentinië, Brazilië Uruguay), Zuid-Afrika, Turkije, Israël, Rusland, Caribische eilanden (Aruba, Curaçao) en Noord-Amerika. “eduScrum slaat overal aan. Het blijkt een hele effectieve manier om onderwijs te geven. Leerlingen vinden het leuker, presteren beter en zijn meteen voorbereid op de maatschappij later.”

Tijd om naar te kijken wat eduScrum inhoudt en waarom het zo belangrijk is voor het onderwijs.

Essentie: vrijheid, maar geen vrijblijvendheid

“Het begint ermee dat je vertrouwen hebt in elkaar en elkaar de ruimte geeft”, zegt Wijnands. “Als leraar geef ik de kaders aan zodat ze heel gericht kunnen werken aan een project en het leren en leveren hand in hand gaan. Dus in termen van de jongste generaties geef ik de ‘why’ (waarom) en de ‘what’ (wat) aan. En de leerlingen kiezen de ‘how’ (hoe).

Ik leg bijvoorbeeld uit dat ik van hen wil weten hoeveel koper er in een smartphone zit. En dat ze dat moeten uitzoeken en onderbouwen. Op die manier leren ze zelf hoe alles werkt, in theorie en wat het in de praktijk betekent. Het is echt fantastisch om te zien hoe creatief en leergierig de leerlingen dan zijn. Ze weten altijd wel een oude smartphone te vinden die ze uit elkaar halen. Vervolgens pakken ze de boeken en internet erbij om te bedenken hoe ze het experiment gaan uitvoeren en ander kunnen berekenen. Gaandeweg denken ze ook na over vraagstukken ‘waarom is het zo belangrijk om te recyclen?’

Soms zijn ze niet te stoppen omdat ze gefascineerd raken. Dit geldt vooral als ze werken in open projecten. In open projecten mogen de leerlingen zelf bepalen wat ze willen leren, onderzoeken, ontwikkelen, hun ideeën zijn of wat zij ook maar willen. De voorwaarde is wel dat ze dan met hun eigen WAAROM en WAT komen. De HOE, dat doen ze al. Het is regelmatig voorgekomen dat een collega-docent naar me toe kwam en zei “Willy, ze stoppen niet meer met werken aan ‘jouw’ project maar ik wil nu Franse les geven!”. Mijn antwoord is dan altijd “Ik ga ze zeker niet tegenhouden!”.

“Het begin is altijd even lastig want ik laat de scholieren eerst teams vormen. En een plan maken. Dat plan is vooral belangrijk omdat ze dan nadenken over prioriteiten en rolverdeling. Voor hun gevoel verliezen ze dan tijd maar in 99% van de gevallen winnen ze die later terug. Dan presteren ze beter en sneller en zijn ze veel meer gemotiveerd.

Ze krijgen van mij vrijheid maar van vrijblijvendheid is geen enkele sprake. De focus en de voortgang bewaken ze samen. Zij worden dan eigenaar over hun eigen leerproces.” Het belangrijkste is volgens Wijnands dat leerlingen én leraren een agile mindset ontwikkelen. “eduScrum is daarbij een tool om Agile Education mogelijk te maken.”

“Ik ga ze zeker niet tegenhouden!”

“Reteaming doen we al”

Als we inzoomen op de teams, komt Wijnands met enkele interessante uitspraken. Zo stelde Scrum-bedenker Jeff Sutherland, in een eerder interview met ons, dat Scrum-teams bij voorkeur stabiele teams zijn. En dat ‘reteaming’, het dynamisch aanpassen van de teamsamenstelling, alleen voor de meest ervaren Scrummers is weggelegd.

Wijnands betwijfelt wat Sutherland beweert en zegt dat zijn leerlingen dit al doen. Uit zichzelf. “Het gaat organisch wanneer de leerlingen in hun “eigen omgeving” geborgen en veilig kunnen werken. Ze vragen soms zelf of ze de teams een beetje mogen aanpassen. Na een tijdje weten ze van elkaar precies waar de kwaliteiten liggen. Ze denken goed na over de genoemde 21st Century Skills (collaboration, communication, creativity en critical thinking). Dan zeggen ze ‘Willy, als we nu Kim naar Team A doen dan worden zij beter op critical thinking. En als we dan Mohammed naar Team D overzetten dan worden zij creatiever. En dan wordt elk team sterker.’

Wat je dus ziet is dat de teams in mijn klas letterlijk continu in beweging zijn. Ze zijn op zoek naar samenwerking die vleugels geeft. Van teugels naar vleugels, zeg ik altijd.”

“Leerlingen kijken zelf hoe een team beter kan worden”

Praktijk

In organisaties zorgt Scrum ervoor dat mensen in teams productief, creatief en plezierig samenwerken. “Met eduScrum, een bewerking van Scrum voor het onderwijs zetten we het onderwijs op zijn kop”, stelt Wijnands. Teams van studenten leren dus samenwerken, communiceren en om regelmatig tussentijds werk op te leveren. “Ze werken in de genoemde sprints, korte cycli waarin ze kleine resultaten opleveren (zie kader), die meteen bruikbaar zijn. Ze delen wat ze tijdens evaluaties hebben geleerd. Als leraar raak ik alleen betrokken als het team vastloopt of in de verkeerde richting beweegt. Eerst laat ik ze begrijpen wat ze niet begrijpen.”

Scrum als vertrekpunt

Eduscrum: het proces – beeldmateriaal Willy Wijnands

Scrum, zoals bedacht door Jeff Sutherland, vind ik zoals gezegd enorm krachtig. Maar samen met mijn leerlingen ben ik wel zo eigenwijs dat we enkele wijzigingen hebben doorgevoerd. De basis is net als bij Scrum (zie hier): je bepaalt wat je denkt dat er moet gebeuren en verdeelt als team het werk in taken zodat je gezamenlijk kunt werken aan het doel.

De voortgang bespreek je aan het begin van de les, met het hele team, dus er zijn weinig tegenvallers die je echt niet ziet aankomen.

Met behulp van enkele post-its gaan ze aan de slag op het bord. Daar verdelen ze de taken over de kolommen, al naar gelang de status op dat moment. Binnen Scrum heb je dan “Te doen” (to do), “In uitvoering” (busy) en “Klaar” (done).

De indeling in mijn klas is niet zoals in een gemiddeld lokaal maar de tafeltjes naar de leraar zijn gericht. Bij mij is de klas ingedeeld in kleine groepjes, de Scrum-teams. De les begint ook niet met leerlingen in een bioscoopstand die achterover leunen en gaan luisteren. Nee, ze pakken een groot vel papier waarop ze post-its plakken. Dat nemen ze mee naar het bord en daar begint de daily standup.

“Leren moet ook leuk zijn”

Maar wel met een eigen ‘touch’

We werken dus volgens Scrum maar mijn leerlingen hebben zelf een aantal aanpassingen doorgevoerd. Bij Scrum zijn de acceptatiecriteria belangrijk. De leerlingen hebben dit omgedoopt naar celebration criteria. De ‘definition of done’ uit Scrum hebben ze omgedoopt naar ‘definition of doing’.

En ze hebben er de ‘definition of fun’ toegevoegd want leren moet ook leuk zijn. De ‘definition of doing’ en de ‘definition of fun’ zijn de werkafspraken die ze met elkaar maken. Ook hebben we de ‘definition of communication’ toegevoegd.

Eduscrum: de aanpak – beeldmateriaal Willy Wijnands

Vertrouwen

Het is prachtig om te zien hoe kinderen zelf hun werk plannen en leren samenwerken. Soms kijk ik van een afstandje toe en dan hoor ik ze elkaar bevragen: “wat ging er al goed?, wat had beter gekund? en wat gaan we de volgende keer beter doen?” Op die momenten voel je dat je vertrouwen in hen beloond wordt. Ik leg in het begin van elk jaar uit aan de klas waarom het werken in teams en de soft skill teaming zo belangrijk is.

Dit heb ik niet zelf bedacht, het is voor 99% afgeleid van Patrick Lencioni. Dat vinden leerlingen prachtig. Vertrouwen is de basis. Daar bovenop komt dan transparante communicatie. Dat zorgt voor betrokkenheid en verantwoordelijkheid. En het geheel is het fundament van resultaten. Lencioni zelf spreekt over de frustraties van teamwork. Dus over afwezigheid van vertrouwen enzovoort. Ik leg zijn piramide op een positieve manier uit. Bij open communicatie op basis van vertrouwen mogen en moeten constructieve “conflicten” zijn. Dit bevordert de samenwerking alleen maar.

Gevraagd naar de manier waarop je, ondanks het vertrouwen en de vrijheid, de kennis kunt toetsen, toch ook een taak van de docent, lacht Wijnands. Uiteraard maken ze dezelfde proefwerken als elders. Maar in deze manier is nog een extra check ingebouwd. Zodra namelijk het team besloten heeft dat iets ‘klaar’ (‘done’) is, dan praat hij met de teamleden. “Vooral om er zeker van te zijn dat ze het echt begrijpen. En als ik dan constateer dat ze het niet helemaal goed gebruiken, dan zetten de taken die in de kolom DONE staan terug naar BUSY.”

Toekomst

Willy Wijnands is nog lang niet klaar met het vernieuwen van het onderwijs. Toch zal hij vanaf najaar 2020 stoppen als docent op het Ashram college. Wijnands stopt echter niet met werken. “Ik zal dan niet langer dagelijks voor de klas staan maar ik ga verder met eduScrum. Als leraar met een heel team eduScrum trainers om mij heen, wereldwijd. Op mijn 65^esluit ik mijn schoolcarrière af en start ik een nieuwe carrière om eduScrum verder te verbreiden in het onderwijs. Dankzij mijn leerlingen en het practiceren van Aikido ben ik jong gebleven. Ik kijk uit naar de toekomst. Voor mezelf heb ik meer vrijheid en ruimte om te doen wat ik belangrijk vind. In het onderwijs zit je toch vast aan allerlei kaders.”

Aan het eind van het gesprek vertelt Wijnands dat hij ’s avonds naar Chili gaat. Online wel te verstaan. “De vrijdagavonden zijn volgepland zodat ik de tijdzones optimaal benut. Ze zijn echt heel goed bezig daar. Het is mooi werk en ik leer er elke keer weer van. En we maken plezier. Dat element van plezier, daar ga ik Jeff Sutherland nog eens over aanschieten binnenkort als we samen een webinar doen. Onderwerp zijn de verschillen en overeenkomsten tussen Scrum en eduScrum. Eigenlijk moet de definition of fun ook standaard worden in Scrum. Als je namelijk plezier maakt en presteert dan kunnen mensen veel meer. De toekomst is aan positieve teams.”

Tot slot: inspiratie uit een TED-talk

“In de zomer van 2011 zag ik een TED-talk van Ken Robinson en die raakte me. Zijn pleidooi, dat we kinderen helemaal niet voorbereiden op de toekomst door ze in een systeem van de vorige eeuw te gieten, was spot on.”

Meer lezen over de mensen achter Scrum?

Lees hier een interview – in twee delen met Jeff Sutherland, bedenker van Scrum.

Jeff Sutherland interview

Boek en Online Masterclass Teaming

Online Masterclass Teaming

In het boek Teaming nemen we je mee naar de nieuwe realiteit van samenwerken. Concepten als teaming, reteaming, pop-up teams en team of teams spelen daarbij een grote rol. Voor meer informatie over de onderwerpen teaming en team of teams click je op de links.

In de Online Masterclass Teaming kun je zelf – of met je team – aan de slag met teaming. Het werkt als Netflix: je kijkt wanneer je wilt en in je eigen tempo. Meer informatie over de Online Masterclass Teaming via deze link.

Lees verder over teaming, Agile en Scrum

We interviewden voor ons boek Teaming nog veel meer vernieuwende denkers en doeners, zoals Jeff Sutherland (bedenker van Scrum), Rini van Solingen (Agile-expert) en Heidi Helfand (Dynamic Reteaming). Die interviews vind je hier op de site, onder meer via deze link en op diverse blogs, zoals Management Impact, Managementboek en Managementsite.