“We staren naar schermen omdat we de echte wereld uit het oog verloren zijn” | Interview met filosoof Christian Madsbjerg

“We staren naar schermen omdat we de echte wereld uit het oog verloren zijn”

Interview met filosoof Christian Madsbjerg

‘Mensen maken het verschil, laat niemand je iets anders aanpraten.’, zo klinkt het fel in het New Yorkse kantoor van Christian Madsbjerg. De filosoof en consultant zet zich af tegen ontwikkelingen zoals big data en het optimisme dat technologie de wereld zal verbeteren. “Je kunt niet alles oplossen met data of een app, schei toch uit”.

In je boek beschrijf je je zorgen over een maatschappij waarin alles door data bepaald wordt. Hoe kwam je daartoe?

Madsbjerg: “We zijn verdwaald in systemen, die we zelf gecreëerd hebben. Veel mensen zijn niet gewend om echt zelf na te denken. Zo begin ik het boek ook. We staren naar schermen vol cijfers, omdat we de echte wereld uit het oog verloren zijn. Die cijfers worden dan dé waarheid.

En soms wordt de waarheid bij leiders weggehouden door de mensen om hen heen. Denk aan manieren waarop boardleden van grote organisaties vaak in een ivoren toren zitten. Ze worden helemaal afgeschermd van de buitenwereld. Zelfs hun eigen medewerkers komen niet makkelijk in contact met de leiders. En als ze een interne presentatie bijwonen dan is daar vaak een maand aan gewerkt. Er is geen spontaniteit.

De echte wereld verandert echter continu dus op deze manier worden leiders onnodig verrast door zaken die ze wel degelijk hadden kunnen zien aankomen. Daarom is het als leider echt zaak om kritisch denken om je heen te organiseren. Anders zijn klanten ‘opeens’ weg en is je organisatie niet langer relevant.”

“We staren naar schermen omdat we de echte wereld uit het oog verloren zijn”

Waar komt dat door?

Interview met Christian Madsbjerg (New York City, november 2017)

CM: “Mijn boek heet ‘filosofie in een tijd van big data’. Want het gaat erom dat je dingen begrijpt. Dat kun je niet overlaten aan machines of uit abstracties van de werkelijkheid, zoals data, halen. En toch is dat wel wat nu dreigt.

Het begint met onderwijs. De samenleving, gedreven door de economie, waardeert tegenwoordig de harde vakken, we noemen dat hier ‘STEM’ (science, technology, engineering & mathematics), hoger dan de ‘humanities’ (geesteswetenschappen). En juist de geesteswetenschappen, de academische disciplines die menselijke aspecten als samenleving en cultuur bestuderen, zoals talen, literatuur, filosofie, geschiedenis, antropologie, geografie, rechten en politiek, religie en kunst, helpen ons om creatieve oplossingen te vinden. Feit is dat de salarissen, en daarmee voor studenten perspectieven op de toekomst, daar geen goede weergave van zijn. Opvallend genoeg zijn veel leiders echter wel uit de geesteswetenschappen afkomstig. Peter Thiel, zeer een invloedrijke investeerder uit Silicon Valley, stimuleert tegenwoordig jonge mensen om vooral niet te gaan studeren. Zelf studeerde hij filosofie.

In deze tijd lees je meer over reizen naar Mars dan over het oplossen van een probleem als armoede. Veel vraagstukken worden te simpel teruggebracht tot een rekensom. Mensen worden daarbij helaas gezien als een bron van fouten en inefficiency. Dat moeten we keren en dat vergt leiderschap.”

Wat doet een moderne leider volgens jou?

CM: “Na ruim twintig jaar ervaring in werken met de top van organisaties, over de hele wereld, durf ik wel te stellen dat de echt goede leiders altijd nieuwsgierig zijn, een brede interesse hebben en zowel een boek als een spreadsheet kunnen lezen.

Dan denk ik niet aan iemand als Mark Zuckerberg, de CEO van Facebook. Hij is echt een voorbeeld van een Silicon Valley-leider. Je kunt niet alles oplossen met data of een app, schei toch uit. Klimaatverandering, de manier waarop we voedsel produceren en ga zo maar door, dat vergt leiderschap.”

“Echt goede leiders kunnen niet alleen een spreadsheet lezen maar ook een boek”

Hoe denkt een Silicon Valley-leider dan?

CM: “Een prachtig voorbeeld van de bizarre manier van denken daar in Silicon Valley vind ik wat Astro Teller me vertelde. Hij is de trekker van X (voormalig Google X). Astro vertelde me dat ze zelfs een algoritme hebben ontwikkeld waarmee ze nieuwe ideeën zouden kunnen ontwikkelen.

Dat je gelooft dat je op die manier kunt vernieuwen, vind ik zorgwekkend. Dat is een gebrek aan gevoel voor cultuur en de samenleving. Maar het past in hun beeld. Ze maken daar ook geen echte dingen. Het is puur code wat ze produceren. Ze weten niet hoe de echte wereld eruitziet. Mensen geven ergens om, dat is wat data, apps en andere technologie natuurlijk niet kan.

Wat me verder stoort aan die tech-bedrijven zoals Facebook, Google en Apple is dat ze voorlopig kunnen doen wat ze willen met onze data. Ook zorgt Silicon Valley voor silo-denken. Mensen kunnen nog maar moeilijk met tegengeluid omgaan en creëren allemaal echokamers (vol met gelijkdenkenden) om zichzelf heen. Technologie is handig, begrijp me niet verkeerd. Excel kan beter rekenen dan ik. Maar wat het leven de moeite waard maakt, dat zit hem in mensen. Mensen kunnen samenwerken en werelden combineren. Zo kom je tot echte vernieuwing.”

Neem ons eens mee naar een positieve uitzondering uit je eigen praktijk

CM: “Laten we beginnen met benoemen waar we als mensen goed in zijn: inleven in een ander en samenwerken om nieuwe richtingen te ontdekken.

Ik heb met Mark Fields, de voormalige CEO van Ford Motor Company gewerkt. Hij heeft het heel anders aangepakt dan zijn voorgangers bij Ford.

Dat moest ook wel. Fields was zich heel bewust van het feit dat de groei uit het buitenland moest komen, uit landen waar mensen heel anders leven. Wanneer je een auto wil verkopen aan een nieuwe generatie Chinezen of Brazilianen dan heb je weinig tot niets aan de reputatie en cultuur uit het verleden. Dat was een cultuur waarbij alles draaide om liefde voor auto’s en voor rijden. Maar de groei komt nu misschien wel uit zelfrijdende auto’s voor de Chinese markt. Dan is die liefde voor auto’s niet relevant. Tegelijkertijd weet je dat groeimarkten enorm kunnen verschillen. Zo kan een auto in een groeimarkt als India juist een statussymbool zijn.

Kortom, je moet je helemaal inleven in de mensen voor wie je van betekenis wil zijn. Dat vergt empathie en dat is een onderscheidende kwaliteit van mensen en niet van een algoritme.

Fields voelde aan dat het anders moest. Dat was enorm uitdagend want een bedrijf als Ford is net zo groot als een klein land en de nieuwe manier van denken zou het hele bedrijf op haar grondvesten doen veranderen.”

“Empathie is een onderscheidende kwaliteit van mensen en niet van een algoritme.”

Hoe maak je een begin met wat jij sensemaking noemt?

CM: “Ik onderscheid vijf principes: het draait allereerst om de cultuur, om gedeelde beelden. Dan denk ik aan de filosoof Heidegger, een grote inspiratiebron voor me. Volgens Heidegger moet je alles in de context zien. Net zoals dit gesprek tot doel heeft om dat deel van mijn kennis dat relevant is voor jullie, eruit te krijgen. Zodat jullie en je lezer er baat bij hebben. Daarom is het zo belangrijk dat we voor een goede context zorgen. Een cultuur waarbij alles draait om efficiency blijkt ook niet het antwoord, zo hebben we gezien.

Met sensemaking probeer je jezelf een beeld te vormen van een situatie. En de uitdaging is om vanuit de toekomst te redeneren, iets wat wij mensen lastig vinden. We worden immers beïnvloed door de context waarin we vandaag de dag leven, voelen, kijken, denken en doen. De overige principes, even kort beschreven: gebruik allereerst wat ik dikke data noem. Besef je dat het gaat om wat werkt in de praktijk van alledag en niet om wat je in een laboratorium bedenkt. Dat omschrijf ik als ‘de wildernis en niet de dierentuin’. Het vierde principe draait om creativiteit (in tegenstelling tot alle modellen die met productie te maken hebben en niet langer werk). En tot slot: gebruik de Poolster (en niet je GPS) om je richting te bepalen. Denk dus zelf na en vertrouw niet alleen op technologie”

“De uitdaging is om vanuit de toekomst te redeneren”

Wat bedoel je met dikke data?

CM: “Dikke data is data verrijkt door mensen. In het boek beschrijf ik hoe investeerder George Soros en zijn mensen altijd proberen te zien wat de data zegt en wat de data niet zegt. Intuïtie is daarbij cruciaal evenals het ontdekken van patronen.

Soros heeft regelmatig met succes tegen de markt in gehandeld op een manier die niet te vatten was in een algoritme. En ook niet altijd uit te leggen. Maar wanneer je van big data dikke data maakt, dan combineer je beide werelden. Soros, het zal je niet verbazen, studeerde eveneens filosofie.

Mark Fields zei het treffend: ‘Leiderschap is wat gebeurt wanneer managementmodellen en lineair denken ophouden. Als ik voel dat iets klopt, dan kan ik heel snel handelen’.

Wanneer je van big data dikke data maakt, dan combineer je beide werelden.

Op die manier kan leiderschap organisaties helpen om relevant te blijven en naar een volgende fase te loodsen. Dat zullen de tech-bedrijven ook nodig hebben om te voorkomen dat ze net als veel bedrijven uit die top-lijstjes over enkele jaren niet meer bestaan. Want er is geen enkel bewijs uit het verleden dat hen garandeert dat ze zelf het eeuwige leven hebben…..”

Over Christian Madsbjerg

Madsbjerg is oprichter van ReD Associates, een vernieuwend adviesbureau. Hij is auteur van twee boeken: Sensemaking (vertaald als ‘Filosofie in een tijd van big data, Boom Uitgevers, 2017) en Moment of Clarity (vertaald als ‘Moment van Inzicht).

Filosofie in een tijd van big data

Moment van inzicht

Meer lezen?

Kijk regelmatig in onze blog. Of abonneer je op onze LinkedIN-pagina en ontvang automatisch een nieuw interview.

Meer interviews met vernieuwende denkers lezen?

Voor onze boekprojecten en klanttrajecten interviewen wij regelmatig vernieuwende denkers uit wetenschap, bedrijfsleven en topsport. Die interviews en artikelen kun je lezen op Management Impact, Managementboek, Sprout en ook op deze site.

Jeff Sutherland (bedenker van Scrum), over de impact van teams.

Matthew Syed, auteur van het Managementboek van het Jaar 2020 in Engeland, hoe diversiteit collectieve intelligentie vergroot.

Erin Meyer, professor aan INSEAD, waarom Netflix zo succesvol is.

Guido Stompff, lector Design Thinking, legt uit hoe design thinking ons verder kan helpen in onzekere tijden.

Herminia Ibarra, London Business School, legt uit dat de rol van een coach en leider nu vooral is om energie te ontketenen.

Marijke Lingsma, de grand old lady van coaching, legt uit waarom teamcoaching zo uitdagend is.

Deze interviews, en nog veel meer, vind je ook op onze blog.