Comeback van de succesvolle superbaas | Hoe Elon Musk met klassieke drilmethoden aan de weg timmert

Comeback van de succesvolle superbaas | Hoe Elon Musk met klassieke drilmethoden aan de weg timmert

Patrick Davidson & Hans van der Loo

Er is bijna geen ontkomen aan: dagelijks worden we in de media geconfronteerd met een stortvloed aan innovaties. Dit voorjaar lazen we over een elektrische auto die met supercars kan wedijveren qua prestaties en ‘looks’ en zelfs over een raket die ook kan landen en dat bovendien doet op een platform op zee. Wat denken van een gigantische batterij waarmee je je zonne-energie kunt opslaan of een supersnel vervoersmiddel waarmee je je sneller dan een vliegtuig kunt verplaatsen?

De drijvende kracht achter bovengenoemde innovaties: Elon Musk, een vijfenveertigjarige uitvinder, ondernemer en wereldverbeteraar. Maar vooral ook een Superbaas: iemand die in staat is om op zeer onconventionele wijze de beste talenten aan te trekken en aan zich te binden.

Elon Musk, wie is dat?

We hebben deze vraag de afgelopen maanden aan honderden mensen gesteld en steeds weer kregen wij verwonderde blikken te zien. Wanneer we de naam Tesla (het automerk waarvoor hij verantwoordelijk is) lieten vallen, begon er wat te dagen. “O, dat is die man van die elektrische auto´s, toch…?” Maar ook: “Dat is die mafkees die wil dat we naar Mars gaan reizen.” Hoewel zijn faam minstens zo snel is gegroeid als zijn bedrijven, is zijn doen en laten voor de meesten nog in nevelen gehuld. Daarom, bij wijze van kleine stoomcursus: Elon Musk is een in Zuid-Afrika geboren Canadees-Amerikaanse uitvinder, ondernemer en wereldverbeteraar. Hij heeft er een gewoonte van gemaakt om hermetisch gesloten werelden binnen te stormen en daar vervolgens iedereen met zijn prestaties omver te blazen. Slechts weinigen lukt het om als nieuwkomer in de auto-industrie voet aan de grond te krijgen. Musk ontketende met zijn Tesla´s binnen no-time een revolutie op het gebied van elektrisch rijden. Zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX neemt het met recyclebare en daardoor betaalbare raketten met succes op tegen het militair-industriële complex dat bestaat uit een conglomeraat van machtige bedrijven en natiestaten. Een start-up die met landen concurreert? Inderdaad.

Hoe hij dit voor elkaar krijgt? Door met een tomeloze energie – hij werkt vaak 18 uur per dag – torenhoge ambities na te jagen. Door optimaal gebruik te maken van zijn superslimme kwaliteiten en door andere talenten aan zich te binden. Door succes te hebben en te schitteren. Maar vooral ook door zich als een echte Superbaas te manifesteren.

De kleefkracht van een Superbaas

Elon Musk is een Superbaas: een dominant en charismatisch persoon die een magnetische aantrekkingskracht uitoefent op talenten, maar ook in staat is om die talenten tot uitblinkers te maken. Ze doen dat met zachte, maar vaak met harde hand. Hoe onhebbelijk hun gedrag soms ook is, Superbazen beschikken over kleefkracht. Op basis van langdurig onderzoek concludeert de Amerikaanse hoogleraar Sydney Finkelstein in zijn boek Superbosses dat Superbazen zich doorgaans autonoom gedragen, veel zelfvertrouwen hebben, voor honderd procent toegewijd zijn aan hun visie en een mix van competitief én ondersteunend gedrag aan de dag leggen. Superbazen zijn altijd en overal op zoek naar talenten die ´het´ hebben. Musk is daar het levende voorbeeld van. Niet alleen bezoekt hij regelmatig universiteiten om nieuwe talenten te spotten, maar ook weet hij onontdekte groeidiamanten op het spoor te komen. Zoals Tom Mueller. Die hield zich van kinds af aan bezig met het bouwen van kleine raketten. Na zijn studie werkte hij bij een aantal grote ruimtevaartbedrijven, waar hij naar hartenlust met raketmotoren mocht experimenteren. Al te veel had zijn werk niet om handen. In zijn vrije tijd trekt hij met geestverwanten de woestijn in om daar zelfgebouwde raketten te lanceren. Musk was Mueller via via op het spoor gekomen en bezocht hem toen hij in 2002 zijn eigen ruimtevaartbedrijf startte. Hij sprak urenlang met Mueller en stelde hem honderden vragen. Hij vroeg hem vervolgens om ´founding employee´ van zijn nieuwe bedrijf SpaceX te worden. Inmiddels is Mueller opgegroeid tot Vice President.

Hoezo unbossen?  

In publicaties over nieuw leiderschap lees je vaak dat de tijden van bazen voorbij zijn. Er is sprake van unbossen. Als er al behoefte aan bazen zou bestaan, dan hooguit aan zachtaardige en zorgzame types die vooral bezig zijn met inspireren, faciliteren, inleven, coachen en communiceren. Een Superbaas als Elon Musk voldoet in de verste verte niet aan dit profiel. Hij is eerder een mix van wat Finkelstein in zijn boek omschrijft als iconoclasten – eigenzinnige en visionaire leiders die vooral hun ding doen – en glorious bastards – leiders die koste wat het kost willen winnen.

Elon Musk is veeleisend en gewend om in een moordend tempo te werken. Kun je het tempo niet bijhouden? Dan kun je een lange vakantie nemen. Als je bij een van zijn bedrijven werkt, verwacht dan geen uitgebreide dankbetuigingen voor verrichte werkzaamheden. De kans is groter dat je de vraag krijgt waarom je niet eerder klaar was. Ook moet je je erop instellen dat je werk voor niets was, omdat er inmiddels anders besloten is. Jammer dan. Een ontmoeting met de Superbaas? Zijn assistente zal je vooraf vertellen dat de kans groot is dat Musk zijn rug naar je heeft toegekeerd en gewoon doorgaat met zijn lopende activiteiten. Raak dan niet in paniek. Uiteindelijk zal hij zich omdraaien en je onderwerpen aan een kruisverhoor van scherpe en confronterende vragen. Graag meteen goed te beantwoorden!

 

Superbazen zijn altijd en overal op zoek naar talenten die ´het´ hebben.

De werkcultuur bij Tesla en SpaceX is er een van weinig woorden en vooral doen. Alles moet snel, snel, snel. Musk blijft je voortdurend opjagen tot betere prestaties. Bij problemen duikt hij er zelf meteen op. Dan wordt er net zolang doorgewerkt totdat het probleem is opgelost. Met Musk meestal voorop in de strijd. Want ondanks alles is Musk allesbehalve een afstandelijk leider die hoog boven de werkvloer verheven zijn plannen bedenkt. Hij zit midden tussen zijn personeel en is overduidelijk aanwezig. Hij noemt zichzelf dan ook trots een ´nanomanager´, die bij elk detail betrokken wil zijn.

 Musk blijft je voortdurend opjagen tot betere prestaties. 

Dat zal hem weinig populair maken, zou je denken. Dan heb je het mis. In een recent Amerikaans onderzoek onder afstudeerders noemt bijna een derde (32%) hem als meest ideale leider om onder te werken. De enige die nog een beetje in zijn buurt komt, is Bill Gates (23,8%). Andere bekende leiders als Tim Cook van Apple, Larry Page van Google of Jeff Bezos van Amazon scoren allen minder dan 5%. De voornaamste reden van Musks populariteit als leider: zijn oog voor vernieuwend talent, het feit dat hij mensen de ruimte geeft om dingen naar eigen goeddunken uit te voeren, dat hij zelf het goede voorbeeld geeft en recht voor zijn raap zegt waarop het staat. Als je als leider hard voor jezelf bent, mag je dat blijkbaar ook voor anderen zijn.

Speciale eenheden

Als zijn aanpak je doen denken aan klassieke drilmethoden uit het leger, dan heb je het goed gezien. Als leider is Musk eerder een opperbevelhebber dan een CEO. Hij heeft er persoonlijk voor gezorgd dat grote aantallen talentvolle ingenieurs en softwareontwikkelaars zich hebben weten te transformeren tot doortastende, makkelijk improviserende en hoog presterende commando-eenheden. Op de site van SpaceX staat dan ook niet voor niets te lezen dat het bedrijf vergelijkbaar is met elitetroepen die ´absurd ambitieuze doelen gaan waarmaken´.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gedreven door ambitie werken de grootste talenten aan hun missie (“mogelijk maken dat mensen naar Mars kunnen reizen”.) Foto: SpaceX

De parellellen tussen dit speciale eenheden en de teams in Musks bedrijven zijn groot:

  • Diepere betekenis: speciale eenheden werken niet zomaar aan wat willekeurige doelen, ze zijn bezig met zaken die groter zijn dan het leven zelf. Uit de commentaren van mensen die voor Musk werken, blijkt dat ze doordrongen zijn van de diepere betekenis van hun werk. In het geval van Musk draait die om niets minder dan het redden van de mensheid door het versnellen van de overgang naar duurzame energie.
  • Wisselende uitdagingen: speciale eenheden staan voor voortdurend wisselende uitdagingen. Ze doen een sterk beroep op persoonlijke kwaliteiten als daadkracht, improvisatievermogen en veerkracht. Onder hoge druk ultieme prestaties leveren, geeft een enorme kick. Sommigen spreken in dit verband van ´sadomasochistische gevoelens´, anderen houden het op het creëren van momenten van flow. Kenmerkend is dat mensen door ´onverklaarbare krachten´ worden opgezweept en in staat zijn om piekprestaties te realiseren.
  • Permanent volgen van prestaties: speciale eenheden krijgen bij het najagen van hun doelen voortdurend feedback op hun prestaties. De voortgang wordt continu gevolgd en met elkaar besproken. Het is glashelder wanneer je voortgang hebt geboekt en wanneer niet.
  • Mannelijke saamhorigheid: er is binnen speciale eenheden ook sprake van een typisch mannelijk saamhorigheidsgevoel. Een speciale eenheid is een ´band of brothers´: die aan een woord genoeg hebben om te weten hoe de vlag ervoor staat en die elkaar door dik en dun steunen. Het is een cultuur van weinig woorden en concrete daden. Een beetje zoals in die Amstel- reclamespot waarin ieder gesprek tussen mannen over hun gevoelens op een fiasco uitdraait. De boodschap: mannen praten niet over hun gevoelens, die geven elkaar liever een biertje.
  • Spartaans: speciale eenheden zijn gewend om onder Spartaanse omstandigheden hun missie te verrichten. Dat is ook bij Musk het geval. Zeker in vergelijking met veelgeprezen hightechbedrijven bieden zijn bedrijven uitermate sobere werkomgevingen: oude fabriekshallen en afgedankte productiefaciliteiten of lanceringsplatforms. Ingenieurs die op eenzame eilanden raketten in de lucht schieten zijn gehuisvest in locaties die op een studentenhuis lijken. Soms lijkt het Musk erom te doen om de omstandigheden nóg soberder te maken dan ze al zijn. Zo weigerde hij geld te steken in de aanleg van een pad tussen hangar en lanceerplatform. Technici moesten daardoor hun raket zien te verplaatsen zoals de oude Egyptenaren. Ze rolden hem over houten balken, waarbij ze steeds de laatste balk oppakten en die al rennend weer vooraan legden

Kwaliteiten van een Superbaas

Elon Musk leert ons dat de clichés van voortschrijdende ontbazing lang niet altijd kloppen. Integendeel, het blijkt dat je ook als je behoorlijk bazig bent wel degelijk aan de weg kunt timmeren. Dan moet je overigens wel over een aantal kwaliteiten beschikken:

  • Je jaagt een waanzinnige missie na, die jou en anderen inspireert en in beweging brengt. Zo´n missie geeft je de kleefkracht die je nodig hebt om talenten aan te trekken.
  • Je wacht niet af totdat die talenten zich bij je melden. Maar je moet ze op alle mogelijke manieren zien te spotten. Het vinden van talenten die die je kunnen helpen om die missie te realiseren, is misschien wel de belangrijkste taak van een Superbaas.
  • Je laat het niet bij mooie missie, maar speelt echt om te winnen. Geen plannen maken en eindeloos met elkaar praten, maar gewoon presteren. Keihard werken. Alles doen om succes te halen. Als het moet onder de bezielende leiding van een glorious bastard…

(eerder verschenen als blog voor HRZone.)

Hans van der Loo en Patrick Davidson zijn de oprichters en eigenaren van betterday (versneld veranderen) en EnergyFinder (energie in teams meten & activeren en versneld leren).

Begin juli verschijnt van hen bij Vakmedianet het boek Musk Mania, de 5 waanzinnige succesprincipes van Elon Musk. Musk Mania is de eerste Wavemakers-publicatie waarin nieuw leiderschap wordt ontleed vanuit de driehoek energie, gedrag  en prestaties.

Recent Posts